Schaduwwerk
Schaduwwerk op school bij hoogbegaafde kinderen
Een kind is in staat om met een schaduw naar school te gaan als het korstje eraf gepeuterd is door dagbegeleiding en individuele begeleiding. De schaduw maakt bewust van oud gedrag en bevestigt nieuw gedrag. Zo kan er op een veilige manier trauma losgelaten worden en met succes nieuwe adequatere coping mechanismen ontwikkelt worden.
Ondanks dat de leerkrachten scholing en kennis over hoogbegaafdheid hebben opgedaan is de ervaring dat de toepassing in de dagelijkse praktijk een hele zoektocht kan zijn. De hiertoe opgeleide schaduw weet in detail hoe dit kind aan te sturen is en kan de leerkracht handvatten geven om met deze speciale leerling om te gaan. Zo kan de schaduw bijvoorbeeld vertalen welke vraag een kind met zijn moeilijk verstaanbaar gedrag eigenlijk communiceert. En ook welke manier van instructie de leerling wel goed kan opvolgen. Soms is alleen de naam van het kind erbij zeggen al voldoende, veel communicatie is non verbaal.
De leerkracht moet op de hoogte zijn van wat hoogbegaafdheid betekend, hoe de versterkte autonomie, de intensiteit en de asynchrone ontwikkeling invloed hebben op hoogbegaafde kinderen en wat heeft geleidt tot overleving strategieën die belemmerend hebben gewerkt in het onderwijs. De leerkracht moet op de hoogte zijn van de executieve functies en de zorgdoelen van het kind. De schaduw ondersteunt in de ondertiteling van het kind naar de leerkracht toe. Zodat de leerkracht tools krijgt om achter het gedrag te kunnen kijken. Gedurende de dag is overleg tussen de schaduw en de leerkracht dan ook essentieel. Daar moet ruimte voor gemaakt worden in de planning. Er moet duidelijkheid bestaan over de rolverdeling tussen de schaduw en de leerkracht: de leerkracht is verantwoordelijk voor de vorm en de inhoud van het onderwijs. De schaduw verantwoordelijk voor de extra zorg die het kind nodig heeft om het onderwijs te kunnen volgen. Een schaduw kan meedenken en adviezen geven en indien gewenst de leerkracht coachen om een passend maatwerk aan te bieden.
Voor veel kinderen zal het met enkele maanden of slechts twee uurtjes per week klaar zijn. Maar voor kinderen met grotere zorgvragen kan een schaduw wellicht jarenlang een passende ondersteuning op maat zijn, waardoor ook dit kind kan leren in een stimulerende omgeving. Scholen ervaren de aanwezigheid van een schaduw over het algemeen als erg prettig.
Wat zijn de vaardigheden van een schaduw?
Een schaduw moet voldoende kennis en inzicht hebben van en over hoogbegaafde kinderen. Pedagogische vaardigheden, goed observatievermogen en kennis over groepsdynamica. Ook moet een schaduw voldoende kennis hebben van didactische systemen die gehanteerd worden binnen het onderwijs. Een schaduw moet communicatief vaardig zijn om de gedragskenmerken te vertalen naar de onderwijs- en zorgbehoeftes van het kind en dit overbrengen aan derden. Een schaduw is een communicatielijn tussen kind, docent en ouder en directie. De schaduw verhoudt zich neutraal en op de achtergrond in de klas. Het spiegelt en leeft positief gedrag voor tegenover het kind.
Schaduwwerk in de ondersteuning vanuit de driehoek: kind-leerkracht-ouder
Ondersteuning voor het kind: Een schaduw is een extra persoon die in de klas aanwezig is voor een specifiek kind en zorgt dat dit kind deel kan nemen aan het onderwijs zonder dat dit de groep en de leerkracht belemmerd. De schaduw zit in het zicht van het kind. Zodat er ten alle tijden non-verbale communicatie mogelijk is. Het doel van schaduwen is dat een kind kan deelnemen aan het onderwijs. De schaduw helpt het kind om in een schoolse setting aanwezig te zijn. De schaduw begeleidt het kind om de sociale interactie in een groep te leren zien en herkennen en zich daarin te verhouden met zijn/haar hoogbegaafdheid. de klasse-instructies te op te volgen. Ook ondersteunt de schaduw bij de contacten met de klasgenoten, waardoor het kind erbij hoort en het voor de klasgenoten makkelijker is om het kind erbij te betrekken. De schaduw neemt op geen enkele manier de rol van de leerkracht over en fungeert echt als een schaduw: ze bevindt zich in het gezichtsveld van het kind en heeft alleen functionele nonverbale interactie met hem. De schaduw geeft alleen die hulp die nodig is om deel te kunnen nemen aan de lessen en het groepsproces of de hulp door op het juist moment voor eventuele escalatie de ruimte met het kind te verlaten. Waardoor de veiligheid voor het kind, de groep en de leerkracht gewaarborgd wordt. Vaak kunnen kinderen een gerichte individuele instructie wel opvolgen, maar is het nog moeilijk voor hen alert te zijn wanneer de juf of meester een groepsinstructie geeft. Deze begeleiding wordt stapsgewijs afgebouwd tot hij in staat is zelfstandig mee te kunnen op de groep.
De schaduw ondersteunt in de ondertiteling van het kind naar de leerkracht toe. Regelmatig overleg tussen de schaduw en de leerkracht is dan ook essentieel. Zoals in het algemene stukje al staat moet er duidelijkheid bestaan over de rolverdeling tussen de schaduw en de leerkracht: de leerkracht is verantwoordelijk voor de vorm en de inhoud van het onderwijs. De schaduw geeft gedragshulp zodat het kind kan deelnemen aan het onderwijs dat gegeven wordt door de leerkracht. Voor het slagen van een schaduwprogramma is het belangrijk een regelmatig overleg te plannen tussen de leerkracht, de schaduw, de ouders en SmartLinks.
Ondersteuning voor de ouders: Veel ouders maken zich zorgen of hun kwetsbare kind de goede zorg krijgt in de klas. Dat is ook wel terecht, want het gaat veel te vaak mis. Veel ouders met kwetsbare kinderen hebben al diverse scholen achter de rug. Om dit te veranderen heeft SmartLinks intensief contact met de ouders van het kind tijdens dit proces van schaduwwerk. Ouders kennen hun kind het best en hebben veel informatie die ook in de klas bruikbaar is. Op deze wijze worden ouders gehoord. Door middel van intensieve begeleiding van ouders door SmartLinks krijgen ouders vertrouwen in het schoolplan en ontstaat er minder ruimte voor oude patronen wanneer er ingewikkelde zaken gaan spelen rondom hun kind op school. Het kind moet gaan ervaren dat er een goed contact is tussen ouders, school, de schaduw en SmartLinks. Zo kan het kind met hulp van ouders vertrouwen terug krijgen in een schoolsysteem. Ouders ervaren de band die het kind opbouwt met de schaduw en erkennen die. Dat geeft hen meer rust. De schaduw kan de ouders op maat terug rapporteren wat er op school gebeurt en waar zij eventueel thuis ook mee aan de slag kunnen gaan.